ΑΡΘΡΟ – ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ REN MINGMING

Ο Ren Mingming γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Chenjiagou όπου έμαθε Taijiquan από την παιδική ηλικία. Όντας πολυτάλαντος, εκτός από καταξιωμένος ασκούμενος στο Taijiquan, είναι επίσης και αναγνωρισμένος καλλιτέχνης που παρουσιάζει πολλές εκθέσεις παραδοσιακής ζωγραφικής και καλλιγραφίας στο Πεκίνο. Το 2013 ίδρυσε τη «Σχολή Ren Mingming Taijiquan Πεκίνου».  

Στην ακόλουθη συνέντευξη δίνει τις απόψεις του για το Taijiquan συμπεριλαμβανομένων: μερικές από τις κοινές παγίδες των ασκούμενων στο Taijiquan και τη νοοτροπία και τις μεθόδους που απαιτούνται για την πρόοδο στην εκπαίδευση του Taijiquan.

Ερώτηση: Λέγεται ότι πολλοί άνθρωποι εξασκούν το Tai Chi αλλά πολύ λίγοι καταφέρνουν να επιτύχουν. Γιατί πιστεύεις γίνεται αυτό;

Ren Mingming (ΡMM): Αυτό συμβαίνει συχνά επειδή το μυαλό τους ανησυχεί πολύ για το αποτέλεσμα και δεν έχουν σταθερή αποτίμηση της τέχνης. Δεν γνωρίζουν ακριβώς τι είναι αυτό που θέλουν από την εκπαίδευση και τι είναι αυτό που θέλουν να μάθουν. Οι άνθρωποι με αυτού του είδους την παρορμητική ψυχολογία πάντα αισθάνονται ανήσυχοι – έχουν αμφιβολίες ότι δεν μαθαίνουν το «σωστό» πράγμα, ότι ο δάσκαλος τους κρύβει  κάτι, δεν τους διδάσκει ειλικρινά κλπ.  Ασκούμενοι  με αυτή τη νοοτροπία, με καχυποψία και δυσπιστία, είναι η  αιτία της σοβαρής ανισορροπίας μεταξύ της πρακτικής τους και των  θεωρητικών αρχών.

Τη σήμερον ημέρα οι περισσότεροι άνθρωποι μαθαίνουν Tai Chi αλλά δεν έχουν την υπομονή ν’ αφήσουν να κατασταλάξει εσωτερικά αυτό που έχουν μάθει . Για παράδειγμα, είτε είναι οι πρακτικές πτυχές ή η θεωρία που έχουν μάθει από τους δασκάλους τους, το αφήνουν στην άκρη αντί να εφαρμόζουν με ευελιξία αυτό που έχουν μάθει. Είτε είναι η βασική εκπαίδευση (Taijiquan Jibengong), είτε το τύλιγμα του μεταξιού (chansigong = silk-reeling exercises), ή οι ρουτίνες κινήσεων  ( taolu) – γι’ αυτούς τα διαφορετικά αυτά στοιχεία δεν φαίνονται να έχουν καμία σχέση μεταξύ τους, και γι’ αυτούς οι τεχνικές δεν σχετίζονται με τη γενικότερη κοσμοθεωρία ή την ηθική καλλιέργεια και ούτω καθ’ εξής!

Ως αποτέλεσμα, ενώ χιλιάδες ανθρώπων ασκούνται στο Taijiquan, αυτοί που μπορούν πραγματικά να καταλάβουν το νόημα και την ουσία του Taiji είναι στην ουσία λίγοι. Εξ ού και η παροιμία «μυριάδες τεχνικές είναι εύκολο να «πιάσεις» όμως την ουσιαστική αρχή δύσκολο να καταλάβεις!»

Ε: Γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι ασχολούνται με το Tai Chi (Taijiquan)

ΡMM:  Μιλώντας γενικά υπάρχουν τρείς τύποι κινήτρων για ν’ ασχοληθεί κάποιος με το Tai Chi.

Το πρώτο είναι η επιθυμία να ασκηθεί σε μια πολεμική τέχνη.  

Αυτή συνήθως είναι η οπτική πλευρά των νεότερων.  Η αναζήτηση του δρόμου των πολεμικών τεχνών έχει διαφορετική προσέγγιση και μέθοδο εκπαίδευσης σε σχέση π.χ. με την εξάσκηση της τέχνης αποκλειστικά για την υγεία.

Αυτός είναι και ο δεύτερος λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι έρχονται στο Taijiquan που είναι για την υγεία.

Η υγεία είναι περισσότερο ο στόχος του μεσήλικου και γηραιότερου ατόμου, παρότι σήμερα όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι ασχολούνται με την υγεία τους. Το Taiji για την υγεία επικεντρώνεται ιδιαίτερα στην καλλιέργεια του qi. Η καλλιέργεια του qi υπογραμμίζει την ελεύθερη κίνηση και την απελευθέρωση ολόκληρου του σώματος. Με την εξάσκηση του στοχεύεται  να προληφθούν προβλήματα στην  υγεία μελλοντικά. Αυτό θα πρέπει να είναι σημαντικό όχι μόνο για τους ηλικιωμένους, αλλά και για τους νεότερους ασκούμενους. (Να προσθέσω εγώ εδώ – με το σύγχρονο αγχωτικό – καθιστικό τρόπο ζωής). Ιδανικά, οι άνθρωποι πρέπει να δίνουν την ίδια προσοχή τόσο στη σωματική άσκηση όσο και στη διατροφή του σώματός τους.

Ο τρίτος συνηθισμένος λόγος για την ενασχόληση στο Taijiquan επικεντρώνεται στην κατανόηση από θεωρητικής άποψης. Αυτή η ομάδα ασκουμένων είναι συνήθως διανοούμενοι που ενδιαφέρονται να ανακαλύψουν τι είναι το Taijiquan, επιδιώκοντας να φτάσουν στη ρίζα της τέχνης και το θεωρούν ως ακαδημαϊκή μελέτη.  Αυτοί οι ασκούμενοι συχνά σκέφτονται πάρα πολύ και ασκούνται ελάχιστα. (αυτό που λέμε «πολλή θεωρία και πράξη μηδέν»).

Ε: Μπορείτε να μας πείτε κάτι σχετικά με τα στάδια εκμάθησης και την κατάλληλη μέθοδο προπόνησης για κάθε επίπεδο;

ΡMM: Όλες οι κινήσεις του Taijiquan είναι είτε κυκλικές είτε τοξοειδής. Κατά την εκμάθηση, οι ασκούμενοι περνούν από μια διαδικασία όπου οι αρχάριοι θα πρέπει πρώτα να σχηματίζουν μεγάλους κύκλους και στη συνέχεια μεσαίους κύκλους. Τελικά με τον καιρό να επιστρέψουν στον ελάχιστο ή μηδενικό κύκλο, που είναι η υψηλότερη βαθμίδα του Taijiquan. Το επιθυμητό αποτέλεσμα είναι να μπορεί κάποιος να «χτυπήσει ένα άτομο σε απόσταση μιας αναπνοής».  Αυτό είναι σύμφωνο με ένα ρητό των ΠΤ που λέει ότι “εξωτερικά εξάσκησε τα οστά και τους μυς (τη σωματική διάπλαση), εσωτερικά εκπαίδευσε μια ανάσα του Qi“. Αυτή η αναπνοή του Qi είναι στην ανώτερη βαθμίδα των εσωτερικών πολεμικών τεχνών (neijia) και είναι η θεμελιώδης αρχή για το κομμάτι της υγείας του Taijiquan. Όμως για να επιτευχθεί αυτό, χρειάζεται να γίνει βαθμιαία πρόοδος με φυσικό τρόπο. Πιο συγκεκριμένα, αυτή η πρόοδος μπορεί να διαιρεθεί στα ακόλουθα τρία στάδια μάθησης:

1. Εκμάθηση των κανόνων

Στο Tai Chi οι βασικοί κανόνες έχουν δημιουργηθεί με σκοπό να πληρούν κάποιες συγκεκριμένες απαιτήσεις όσον αφορά τα χέρια, τα μάτια, το σώμα και το βηματισμό. Για παράδειγμα, από τις πιο κοινά αποδεκτές απαιτήσεις είναι να κρατάς το κεφάλι ψηλά, να πέφτουν οι ώμοι και να βυθίζονται οι αγκώνες, να γίνεται το στήθος κοίλο και να τραβάς την πλάτη πίσω, να είναι χαλαρή η μέση και τα «κουά», να είναι καμπυλωμένος ο καβάλος και τα γόνατα, τα δάχτυλα του ποδιού ν’ «αρπάζουν» το έδαφος κτλ… Αυτή είναι η φάση του “pan jiazi” (εξετάζοντας τη δομή του σώματος) και είναι αντίστοιχο με τη φάση «εξοικείωσης» όπως αποκαλείται στη θεωρία του μποξ. Αυτό λοιπόν είναι απόλυτα απαραίτητο αν κάποιος θέλει να εξασκήσει καλό Tai Chi και χωρίς την καθιέρωση αυτών των κανόνων, τίποτα δεν μπορεί να επιτευχθεί.

• Ακολουθώ τους κανόνες

Σε αυτή τη δεύτερη φάση, οι κανόνες τουTai Chi θα πρέπει να «λιώσουν μέσα στη σάρκα, τους μύες και τα κόκκαλά σου». Αυτό που ήταν νέες ασκήσεις γίνονται συνήθεια και φτάνουν στο σημείο να γίνονται φυσικές, σαν οι ίδιοι οι μύες να έχουν μνήμη. Γενικά το να μπορέσεις να φτάσεις σ’ αυτό το επίπεδο είναι πολύ καλό. Παρόλα αυτά, η παρορμητική μοντέρνα γενιά συχνά δεν έχει το χρόνο να κάνει εξάσκηση κι επίσης δεν αντέχει τη σκληρή καταπόνηση, οπότε πολύ λίγοι ασκούμενοι είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένοι με τους κανόνες του Tai Chi. Βέβαια αν το βλέπει κάποιος από την πλευρά καθαρά της εξάσκησης για υγεία τότε δεν είναι εντελώς απαραίτητο (να είμαστε τόσο αυστηροί).

• Ξεφεύγοντας απ’ τους κανόνες

Όταν έχεις εμπεδώσει τους κανόνες και είσαι έτοιμος να τους εκτελέσεις ανά πάσα στιγμή τότε δεν χρειάζεται πλέον να τους ακολουθείς συνειδητά. Για παράδειγμα, όπως ο Μάστερ Chen Fake που έφτασε τη γνώση του στο ανώτατο επίπεδο και δημιούργησε την πρώτη και δεύτερη ρουτίνα κινήσεων του Νέου Σχήματος (Xin Jia Yi Lu – Er Lu). Η νέα αυτή δημιουργία δεν ξεφεύγει από την ουσία του Τάϊ Τσι Τσουάν. Ως τη στιγμή που κάποιος θα φτάσει σε αυτό το επίπεδο, ο κανόνας εξακολουθεί να είναι ο ίδιος όμως μπορεί να χρησιμοποιηθεί πιο ελεύθερα, πέρα από τον αυστηρό περιορισμό των πρωταρχικών κανόνων. Πνευματικά, έχει φτάσει στο υπέροχο επίπεδο όπως αυτό περιγράφεται από τον Κομφούκιο ως «ακολουθώντας την επιθυμία της καρδιάς χωρίς να παραβιάζει τους κανόνες».

Ε: Ποιες είναι οι συγκεκριμένες μέθοδοι προπόνησης για τα διαφορετικά στάδια;

ΡΜΜ: Το αρχικό στάδιο είναι της μορφοποίησης, μια διαδικασία όπου ο δάσκαλος «διαμορφώνει το καλούπι» (nie xiazi). Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, ο δάσκαλος παίρνει τον κύριο ρόλο και ο μαθητής τον υποστηρικτικό. Οι δάσκαλοι είναι η ενεργητική πλευρά και οι μαθητές η παθητική. Ο δάσκαλος είναι σαν το γλύπτη και ο μαθητής είναι το έργο στα χέρια του γλύπτη. Όπως όλοι γνωρίζουμε, ο γλύπτης έργων από πηλό πρώτα χρησιμοποιεί ένα ατσάλινο σκελετό και μετά δένει γρασίδι, πηλό κτλ πάνω σε αυτό ώστε να δημιουργήσει μια ακατέργαστη μορφή. Μόνο αφού έχει ολοκληρωθεί η χοντροκομμένη μορφή μπορεί να προσθέσει την τελική έκφανση. Όταν ο δάσκαλος διαμορφώνει τη μορφή ενός μαθητή τα βήματα είναι τα ίδια με το μοντέλο του πηλού. Ο σκελετός του μαθητή τοποθετείται πρώτα όπως ακριβώς ο ατσάλινος σκελετός που υποστηρίζει το μοντέλο του πηλού. Αυτό  είναι πολύ σημαντικό και θα καθορίσει και θα δώσει μορφή σε ολόκληρη τη φόρμα. Γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να δίνεται μεγάλη σημασία σε αυτό το στάδιο. Τότε μόνο, όταν αυτός ο σκελετός έχει οριστικοποιηθεί, μπορεί ο δάσκαλος να ρυθμίσει την παράμετρο και το εύρος στρέψης της κάθε άρθρωσης· χαλαρώνει του μύες του μαθητή· χρησιμοποιεί λέξεις για να καθοδηγήσει τη σκέψη του μαθητή· μέσα από αυτή τη διαδικασία επιτρέπει στο μαθητή να νιώσει τις λεπτές αλλαγές στο σώμα του οι οποίες αντιπροσωπεύουν τη διαδικασία ανάπτυξης του εσωτερικού Τσι.

Το επόμενο στάδιο αναφέρεται ως «εξετάζοντας το σκελετό» (pan jiazi) κατά τη διάρκεια του οποίου οι μαθητές διορθώνουν τον εαυτό τους όταν τους το ζητήσει ο δάσκαλος. Μιλώντας γενικευμένα, για να φτάσουν στο επίπεδο όπου μπορούν να εξετάσουν τον εαυτό τους απαιτείται κάποιος να εξασκείται εντατικά για τρία χρόνια με έναν καλό δάσκαλο, με τους μαθητές να προπονούνται μόνοι τους τουλάχιστον 3 – 5 ώρες την ημέρα. Σε αυτή τη φάση, οι μαθητές γίνονται οι μάστερ του εαυτού τους, αλλά πολλές φορές δεν ξέρουν πώς να πειθαρχήσουν τον εαυτό τους. Καθώς επαναλαμβάνουν την εξάσκηση, κάποιες μέρες μπορεί να φέρουν αρκετά σημαντικά αποτελέσματα ενώ άλλες μέρες να είναι χωρίς καθόλου συναίσθημα. Αυτό το φαινόμενο είναι πολύ φυσικό και μόνο ένα πράγμα μπορείς να πεις: «Ξεπέρασέ το!» και να επιμείνεις μέχρι να επιτύχεις. Ακόμα και ασκούμενοι στο Ταϊ Τσι Τσουάν αρκετών δεκαετιών προπόνησης εξακολουθούν ακόμα (και είναι αναγκαίο συνεχώς) να εξετάζουν τον εαυτό τους.

Ε: Τι είδους νοοτροπία χρειάζεται για να εξασκήσει κάποιος το Ταϊ Τσι Τσουάν σωστά;

ΡMM: Βασικά αυτό που χρειάζεται είναι συνειδητή εξάσκηση. Το να κάνει κανείς τη φόρμα (ρουτίνα κινήσεων) μηχανικά 20 ή 30 φορές την ημέρα δεν θα φέρει καλό αποτέλεσμα και είναι στην πραγματικότητα αντιπαραγωγικό και μπορεί να σε βλάψει ή να τραυματιστείς. Η εξάσκηση στο Ταϊ Τσι Τσουάν δεν είναι σαν να ολοκληρώνεις μια εργασία. Δεν χρειάζεται να ορίσεις έναν αριθμό επαναλήψεων. Προπονήσου αυθόρμητα όταν είσαι στη σωστή διάθεση. Με το μυαλο στο σωστό πλαίσιο και συγκεντρωμένο μπορείς να αποκτήσεις περισσότερα οφέλη και βελτίωση. Σε κάποιο σημείο  της ανάπτυξης οι τεχνικές μέθοδοι δεν είναι πλέον σημαντικοί. Αυτό σημαίνει ότι το επίπεδό σου έχει φτάσει ένα ανώτερο σημείο.

Πάρε για παράδειγμα την ενέργεια από το ξετύλιγμα του μεταξιού (chansijin). Στην ουσία το chansijin επιτυγχάνεται όταν δεν υπάρχει μέρος του σώματος που δεν κινείται σπειροειδώς. Στην εξάσκηση, μην προσπαθείς να το κάνεις πολύπλοκο. Η ενέργεια αυτή αποτελείται από την ίδια τη σπειροειδή κίνηση. Όπως η περιστροφή ενός τρυπανιού, η δύναμη είναι πολύ ισχυρή και εκεί που είναι πάρα πολύ ισχυρή δεν μπορείς καν να το κρατήσεις με τα χέρια. Το chansijin διαιρείται σε shun chan (ελικοειδής κινήσεις στην ίδια κατεύθυνση και σε ni chan (αντίστροφη κίνηση). Οι κινήσεις ακολουθούν το γενικό νόμο του μαζέματος κατά τη διάρκεια του shun chan και της προέκτασης κατά τη διάρκεια του ni chan. Αυτή η σπειροειδής μορφή τελικά οδηγεί στη συνολική κίνηση «όταν είσαι ακίνητος όλα είναι ακίνητα, όταν κινείσαι όλα κινούνται» που ενοποιεί ολόκληρο το σώμα. Αυτό είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της αγωγής στο Ταϊ Τσι Τσουάν, το οποίο όχι μόνο εξασκεί σημαντικά μέρη του σώματος όπως είναι η σπονδυλική στήλη, η μέση και τα εσωτερικά όργανα αλλά επίσης εξασκεί και όλα τα μικρά μέρη του σώματος.

Οι μαθητευόμενοι θα πρέπει να εξασκούν το Ταϊ Τσι με στόχο να βελτιώσουν σταδιακά το επίπεδο ελέγχου του σώματος. Υπάρχουν 206 κόκαλα στο ανθρώπινο σώμα και υπάρχουν 7 μεγάλες αρθρώσεις όπως ο ώμος, ο αγκώνας, το γόνατο κτλ. Όταν δεν εξασκούμαστε στο Ταϊ Τσι, νομίζουμε ότι μπορούμε να ελέγχουμε τα σώματά μας πολύ καλά. Για παράδειγμα αν θέλεις να πιείς νερό, μπορείς να απλώσεις το χέρι να πιάσεις ένα κύπελλο. Όμως, όταν αρχίσεις να ασκείσαι στο Ταϊ Τσι θα δεις ότι η συνηθισμένη σου μέθοδος έκτασης του σώματος είναι αδέξια και επίπονη. Θέλεις να αφήσεις το σφίξιμο αλλά δε μπορείς. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις προαναφερθείσες επτά μεγάλες αρθρώσεις που είναι σαν άγρια ζώα που χωρίς αυστηρή εκπαίδευση δεν θα υποταχθούν ποτέ και θα υπακούουν τις εντολές σου. Έτσι και η εξάσκηση στο Ταϊ τσι είναι μια διαδικασία εξημέρωσης του σώματος να υπακούει το μυαλό. Για το σκοπό της εξημέρωσης του σώματος, το σώμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Δεν έχει καμία σημασία ποια κίνηση του Ταϊ τσι εκτελείται, μια κοινή αρχή τις διέπει: η πρόθεση πρέπει να κινείται πρώτη. Όταν το πνεύμα έχει φτάσει το σημείο όπου η κίνηση του σώματος μπορεί να γίνει χωρίς καμία σκέψη, τότε το πνεύμα και η δύναμη μπορούν να ενωθούν, οδηγώντας έτσι στην υλοποίηση του σταδίου του φωτισμού από την ένωση του ανθρώπου με τη φύση.

Ε: Θα μπορούσατε να μας πείτε λίγα λόγια σχετικά με το πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε το Jin* στο Ταϊ Τσι Τσουάν;   ( *Jin = εκπαιδευμένη κατευθυνόμενη δύναμη)

ΡΜΜ: Ένα από τα πιο δύσκολα στάδια στο Ταϊ Τσι Τσουάν είναι να αναπτύξει κανείς το Jin. Όπως πάει το γνωμικό: «πιο εύκολο είναι να αποκτήσει κανείς χίλια τρικ απ’ το να αποκτήσει ένα jin». Το να καταλάβει κανείς και να το επιτύχει είναι η ουσιαστική διαφορά μεταξύ της άσκησης στο Ταϊ Τσι και στην τέχνη την ίδια του Ταϊ Τσι Τσουάν. Υπάρχουν πολλά είδη δυνάμεων στο Ταϊ Τσι, οι πιο βασικές εμπεριέχονται στα 8 βασικά είδη Jin τα οποία είναι αντίστοιχα: peng jin, lu jin, ji jin, an jin, cai jin, lie jin, zhou jin, kao jin. Παρότι διαφέρουν σε μορφή, όλες αυτές οι δυνάμεις βασίζονται σε μια ενσωματωμένη δύναμη σε όλο το σώμα (αποκαλείται επίσης και εσωτερική δύναμη). Όλοι οι ασκούμενοι ελπίζον ότι μπορούν ν’ αναπτύξουν αυτή την εσωτερική δύναμη, όμως στην πραγματικότητα δεν είναι πολλοί άνθρωποι που μπορούν να το καταφέρουν. Ένας σημαντικός λόγος γι’ αυτό είναι η έλλειψη στις βασικές δεξιότητες (jibengong). Ακόμη και αφού αποκτήσει κανείς στέρεες βασικές δεξιότητες και τις έχει κάνει κτήμα του, υπάρχει επιπλέον η ανάγκη να εξοικειωθεί με τις κινήσεις της ρουτίνας (taolu) και σταδιακά και με τον καιρό να βγάλει προς τα έξω μέσω της εκπαίδευσης την δονούμενη ελαστική αυτή δύναμη.

Ε: Το Chen TaiJiQuan πολύ συχνά συνδέεται με χαμηλές και βαθιές στάσεις σώματος. Ποιες είναι οι σκέψεις σας σε αυτό και τι θεωρείτε ότι είναι καλύτερο να εξασκεί κανείς, υψηλές, μεσαίες ή χαμηλές στάσεις;

ΡΜΜ: Το να πάρει κανείς μια χαμηλή στάση είναι πολύ όμορφο για μια φωτογράφηση, από αισθητικής πλευράς, καθώς επίσης και πολύ αποτελεσματικό για την αύξηση της δύναμης στο κάτω μέρος του σώματος. Αλλά θα συνέστηνα προσοχή στο να βιαστεί κάποιος να μπαίνει σε βαθιές στάσεις από πολύ νωρίς (στην πρώτη φάση της ανάπτυξης). Η άσκηση με λανθασμένη μέθοδο όχι μόνο δεν ευνοεί τη χαλάρωση του άνω μέρους του σώματος αλλά είναι επίσης εύκολο να επιφέρει τραυματισμό στα γόνατα. Οι αρχάριοι θα πρέπει να ξεκινούν από υψηλή στάση και μόνο όταν το κάτω μέρος του σώματος είναι αρκετά δυνατό, τότε μπορούν να προχωρήσουν σε μεσαίου ύψους στάση και αργότερα τελικά σε χαμηλές στάσεις. Είναι αποδεκτό για τις νεαρές ηλικίες να εκπαιδεύονται με χαμηλές στάσεις αλλά για την πλειονότητα των μεγαλύτερων σε ηλικία ασκουμένων θα πρέπει να κάνουν πρακτική περισσότερο σε υψηλή στάση. Στην ουσία, είτε κάποιος εξασκείται σε πιο ανασηκωμένη, μεσαία ή χαμηλή στάση, αυτό δεν είναι το πιο σημαντικό. Το πιο σημαντικό είναι να έχει κανείς χαλαρότητα και φυσικότητα. Ιδίως οι αρχάριοι θα πρέπει να το έχουν αυτό πάντα στο μυαλό τους.

Ε: Έχετε κάποιες τελευταίες σκέψεις ή συμβουλές για τους ασκούμενους στο δικό τους ταξίδι στον κόσμο του TaiJiQuan;

ΡΜΜ: Το Taijiquan είναι το αποκορύφωμα των εμπειριών των προγόνων μας και των πιο ηλικιωμένων γενεών. Είναι στενά συνδεδεμένο με τη ζωή. Από μόνο του δεν είναι μυστηριώδες και δεν είναι πολύ περίπλοκο. Αλλά στο μονοπάτι για να μάθει κανείς την τέχνη είναι αναπόφευκτο να κάνει λάθη. Εξ’ άλλου ποιος δεν κάνει λάθη; Ακόμα κι ένας Μάστερ μπορεί να μην είναι πάντα σωστός. Γι’ αυτό να ασκείστε πάντα μ’ ένα μυαλό που θέτει πάντα ερωτήσεις. Ο ρόλος του δασκάλου είναι να σας δείξει τον σωστό τρόπο για να κάνετε πυγμαχία, όμως το κλειδί είναι να έχετε οι ίδιοι την ικανότητα να καταλάβετε αυτό που σας δείχνει (ti wu = να το βιώνεις).

Μετάφραση από το πρωτότυπο: Παναγιώτης Πιερράκος

Με τη συγκατάθεση του εκδότη David Gaffney